Kent Mobilyası Tasarımı Millet Bahçeleri ve Kent Mobilyası Değerlendirmesi
Millet Bahçesi | Genel Değerlendirme
100 günlük icraat programındaki 5 Adet ‘Millet Bahçesi’nin açılışının yapılması, 6 adet Millet Bahçesi’nin temelinin atılması ve 22 Adet Millet Bahçesi’nin proje çalışmalarına başlanması kararı ile gündeme tekrar giren millet bahçeleri birçok meslek profesyoneli için belirsizlik konusu oldu. Literatürde doğrudan karşılığı olan bir terim olmadığı için peyzaj mimarları, şehir plancıları, kentsel tasarımcılar, mimarlar ve tasarımcılar millet bahçesi ifadesini kendi disiplinleri çerçevesinde farklı şekillerde tanımlayabilirler.
Bu durum bir dezavantaj gibi görünse de literatüre yeni bir kavramın giriyor olması imkân ve ihtiyaçlar doğrultusunda yeni bir tanım geliştirerek bu topraklara özgün bir konsept geliştirme şansını sunuyor. Bu fırsatı iyi değerlendirerek yerel kullanıcıların ihtiyaçlarını dikkate alarak geliştirilen, bulunduğu yerin coğrafya ve iklim yapısına uygun bitki ve malzeme tercihlerinin yapılacağı millet bahçeleri tasarımları geliştirmek bu kavramın içini en iyi şekilde doldurmak gereklidir.
“Tasarım sürecine daha önce başlanılan projeler millet bahçeleri dışında değerlendirilmelidir. Bu projelere millet bahçesi unvanı verilmekten kaçınılmalıdır.”
Bu süreçte dikkat edilecek ve kaçınılması gereken noktalardan biri hali hazırda çalışmaları devam eden, tasarım ve proje süreçleri bu kavramdan önce geliştirilmiş, hatta uygulama aşamasına geçilmiş çalışmalara millet bahçesi adı verilecek olmasıdır. Böyle bir adım millet bahçesi tanımının yarattığı etkiyi azaltacak ve beklentiyi düşürecek bir sonuca yol açabilir.
“İlk adım kentteki aktörlerin beklentilerini anlamak olmalıdır.”
Sürecin başında millet bahçelerinden beklentiyi netleştirmek gerekir. Buradaki beklenti de farklı aktörlere göre değişken olacaktır. Kullanıcı yani halk, iş veren yani belediyeler ve kamu, proje geliştiriciler yani tasarımcılar, üreticiler ve uygulayıcılar açısından millet bahçesi yaklaşımını ele almak ve değerlendirmek gerekir. Bu gereksinimler ve Millet Bahçeleri tasarım ve uygulama süreçleri için verilen süreler dikkate alındığında aslında bir hackathon konusu olarak ele alınabileceğini söylenebilir. Farklı disiplinlerin meslek profesyonellerinin, kent konseyi üyelerinin ve kentin diğer aktörlerinin aynı mekânda bir araya gelerek, bilgi ve birikimlerini ortaya koyarak hızlandırılmış bir şekilde çıkarması desteklenmesi ve ortaya çıkan fikirlerin sentezlenerek millet bahçeleri tanımının altyapısının oturması için doğru bir süreç olurdu.
“Millet Bahçeleri için bir hackathon düzenlenebilirdi.”
Hackathon dışında bir seçenek de ulusal bir yarışma düzenlemek olabilirdi. Millet bahçeleri üzerine hem kamuoyu ilgisini arttırmak hem de geniş kitlelerinin konu ile ilgili yaklaşımına ulaşmak için bir fikir ve konsept yarışması düzenlenebilirdi. Daha önce ülkemizde düzenlenen kimlikli kent mobilyaları yarışması bölge ve şehir bazında kent mobilyalarını ayırması sebebiyle oldukça başarılı bir içeriğe sahipti. Oradaki yapı bu yarışma için bir altyapı oluşturabilir, benzer karakterdeki kentler bir araya getirilerek, bu kentler için ortak bir millet bahçesi geliştirilebilirdi. Geliştirilen bu ana modeller de benzer karakterdeki kent gruplarına kentin çevresi ile ilişkisi ve ihtiyaçları ele alınarak da bu model tasarımdan ihtiyaç duyulan fonksiyonlar uygulanabilirdi. Böyle bir çalışmada tasarımlar bölgesel ve noktasal olarak farklılıklar da gösterebilir. Belli bir şablon doğrultusunda her yerel yönetimin kendi tasarım beğenisi ve ihtiyacına göre süreci yürütmesi sağlanabilir ve ideal çözüme ulaşılmış olur.
Millet Bahçeleri tanım ve tasarım konsepti geliştirilmesine dair bu önerilerin ardından Millet Bahçeleri ve Kent Mobilyası ilişkisine değinelim. Millet Bahçeleri çerçevesinde yer alabilecek kent mobilyası tiplerine dair bir değerlendirmede bulunalım.
Millet Bahçeleri ve Kent Mobilyası
Millet Bahçeleri ve Kent Mobilyası arasındaki ilişkiyi değerlendirmeye Millet Bahçeleri ile ilgili olarak basında çıkan
“Millet bahçeleri projesi tamamen doğayla iç içe bir dinlenme ve yaşam alanı sunmayı planlıyor. Bu bahçelerde, restoran, cafe, tesis tarzı binalar ile mangal yapılacak alanlar düşünülmüyor.”
ifadesini inceleyerek başlayalım. Buradaki tanımdan yola çıkıldığı taktirde millet bahçelerinin yapısal anlamda minimum müdahalenin bulunulduğu alanlar olarak ortaya çıkması beklenebilir. Burada insanların yalın ve konsantre bir şekilde sadece doğa ile iç içe geçmesi amaçlanıyorsa bu yaklaşım anlamlandırılabilir. Ancak bu değerlendirme yapılırken, benzer özellikler içeren yapıların kullanım alışkanlıkları incelenmelidir. Buradaki tanıma yakın özellikler içeren milli parkların durumu iyice irdelenmelidir. Özellikle içlerinde minimum seviyede tesis barındıran, halkın doğa ile buluşmasını önemli bir role sahip olan milli parklardaki çöp ve atık sorunu detaylı bir şekilde ele alınarak çözüm önerilerine başlanmalıdır. Birçok milli parkta izlerini görebildiğimiz, doğa sevgisine ters düşen, doğal yapıya zarar verici davranışların nedenleri ve sebepleri araştırılarak ve önleyici tedbirler alınarak millet bahçeleri tasarımları geliştirilmelidir. Ulaşmak için ciddi mesafelerin katledilmesi gereken, bu doğrultuda zaman ve para harcanan bu doğal güzellikleri korumaya aynı şekilde özen gösterilmiyor olması millet bahçeleri için irdelenmesi gereken önemli bir anekdot olacaktır.
“Millet bahçeleri iyi çalışan bir atık toplama sistemine sahip olmalıdır.”
Her ne kadar içerisinde restoran, kafe gibi alanlar barındırmayacağı söyleniyorsa da su, çay gibi içeceklerin yanı sıra, atıştırmalık satan ve büfe işlevi yerine getiren prefabrik ya da seyyar yapılara ihtiyaç duyulacaktır. Bu tarz ürünlerin varlığı ve dışarıdan getirilecek yiyecek ve içeceklerin kabulü, iyi çalışan bir atık toplama sistemi geliştirilmesini gerektirecektir. Bu doğrultuda da millet bahçelerine ihtiyacı karşılayacak bir şekilde doğru çöp kutusu tasarımları geliştirilmelidir. Bu çöp kutularının tasarımı temizlik görevlilerinin hızla çöp toplama ve poşet geçirme işlemlerini gerçekleştirmelerine olanak sağlayacak şekilde geliştirilmelidir. Çevreye kötü koku yayılmasını, çöpün taşmasını ve çöp kutusunun ağzında kalmasını önleyecek bir tasarıma sahip olması gerekecektir. Bu hemen her çöp kutusu için beklenen bir ihtiyaçtır ancak millet bahçeleri gelip geçilen bir alandansa vakit geçirilen alanlar olarak tasarlanacağı için bu olumsuzluklar daha fazla etki yaratacaktır.
Birbirinden farklı işlevlere sahip alanları bünyesinde barındıracağından Millet Bahçelerinde ilk ihtiyaç duyulacak kent mobilyalarının başında gelen kent mobilyası tiplerinden biri de yönlendirme elemanlarıdır. Kullanıcıları ihtiyaç duydukları alan ve fonksiyonlara başarılı bir şekilde yönlendirmeli, gereksiz trafik yaratmaktan kaçınmalıdır. Bu doğrultuda görünür ve okunabilir olmalı, ancak doğal güzelliklerin de önüne geçmemelidir. Rekreasyon, Gastronomi, Spor, Etkinlik Alanı, Su öğeleri, Bakı noktaları gibi alanlara kullanıcıları dolaylı trafik yaratmadan yönlendirmesi beklenecektir. Olası kötü kullanımlara karşı da ziyaretçilerin müdahale etmesi ve yer değiştirmesi ihtimallerine karşı gerekli tedbirler tasarım ve malzeme seçimi ile alınmalıdır.
“Millet Bahçeleri halkın doğa ve doğal olanla buluştuğu alanlar olmalıdır.”
İçerdiği “bahçe” kavramı ile Millet Bahçelerinin farklı bitki türlerini içinde barındırması beklenir. Bu noktada belki tam olarak bir arberetum gibi olmasa da halkın farklı türleri görüp tanıyacağı bir doğa müzesi olarak tasarlanması ideal olur. Doğadan ve topraktan uzaklaştığımız bu çağda Millet Bahçeleri tadımlık da olsa ziyaretçilerine, özellikle çocuklara dalından meyve yeme şansını sunması büyük bir kazanım olur. Millet bahçeleri bu özelliği sunarsa, kentsel yaşamın kırsal yaşam alanlarını kendi bünyesine kattığı bir çağda, insanların doğa ve doğal olan ile yeniden tanışması için önemli bir araç olarak yerini alabilir. Kent içinde büyüyen nesiller hangi meyvenin ağaçta yetişip yetişmediği bilgisini deneyimlemekten uzak büyüyor. Bu bilinci yerleştirmek dahi önemli bir değer olacaktır.
Halkı doğayla tanıştırma işlevinin yanı sıra, bünyesinde barındıracağı su öğeleriyle de desteklendiği zaman Millet Bahçeleri içinde birçok bakı ve keyif noktaları oluşacaktır. Bir su öğesinin karşı tarafını görmek için teleskopik gözlükler Millet Bahçelerinde eğlence amaçlı bir kent mobilyası olarak yerini alabilir. Yine bu noktalara oturma üniteleri eklenmesi iyi bir tercih olacaktır.
“Millet bahçeleri bireysel ve kitlesel turlar için de bir cazibe merkezi olacaktır.”
Bu rekreasyon alanlarında kullanıcılar spor, kültür ve eğlence amaçlı geziler ve turlar yapabilir. Bu tur ve geziler, millet bahçesi adına hizmet sağlayıcı firmalar tarafından yönetilebilir. Bunun yanı sıra bireysel tur ve gezi yapmayı destekleyen unsurlar olmalı. Yaya ve bisiklet turları için rotalar belirlenmeli ve bu rotaları destekleyici kent mobilyaları tasarlanmalıdır.
Bisikletiyle gelerek yürüyüş yapacak ya da oturup dinlenecekler için bisiklet parkı millet bahçeleri için gerekli kent mobilyalarının başında gelecektir. Bu bisiklet parkı üniteleri oturma ünitesi fonksiyonu ile zenginleştirilebilir. Bu kent mobilyaları elektrikli bisikletler ve tekerlekli sandalyeler için şarj ünitesi ile de birlikte de ele alınabilir. Bisikletsiz gelip de millet bahçesi içinde bisikletle gezinmek isteyenler için de kiralanabilir bisiklet ürünleri yerleştirmek ideal olacaktır.
“Millet bahçeleri halkı spora ve sağlıklı yaşama teşvik için de önemli bir enstrüman olacaktır.”
Bisiklet turlarının yanı sıra yürüyüş ve koşu için de millet bahçeleri tercih edilecektir. Bu da yürüyüş ve koşu parkuru tasarımı ihtiyacı doğuracaktır. Bununla birlikte belirli aralıklara mesafe belirleyiciler yerleştirilmelidir. Sağlıklı yaşamı destekleyen bu düzenlemelerle birlikte farklı seviyelerdeki kullanıcılara hizmet edecek spor üniteleri de kullanıma sunulmalıdır. Böylece millet bahçeleri estetik fonksiyonunun yanı sıra kullanıcıya sağlık da vadeden alanlar olarak gelişecektir.
Millet bahçelerine uygulanacak spor üniteleri bulunacakları doğal yapıya uygun malzemeden üretilmeli ve bu kriterler doğrultusunda tasarlanmalıdır.
Millet bahçelerinde spor ve eğlenceyi bir arada sunan diğer alanlar da buz pisti, paten pisti, kaykay pisti ve kızak pisti de olabilir. Bu doğrultuda hem bu aktivitelerin gerçekleşmesini sağlayacak alanlar tasarlanmalı, hem de bu aktivitelerin izlenmesini destekleyen oturma üniteleri tasarlanmalıdır.
Profesyonel standartlarda olmasa da basketbol, futbol, voleybol, frizbi oynanacak alanlar tanımlanabilir, bu alanlarda da izleyiciler için oturma üniteleri düşünülebilir. Tribün formunda geliştirilecek farklı tasarımlar, estetik bir görüntü de yaratabilir.
“Farklı konseptli turlar düzenlemek millet bahçelerini tanıtmak için önemlidir.”
Sportif aktivitelerin yanı sıra doğal güzelliklerin varlığı fotoğraf tutkunlarının da ilgisini Millet Bahçelerine çekecektir. Bu da hem bireysel hem de toplu olarak fotoğraf çekimi için bir talep yaratacaktır. Bu talebi karşılamak için Millet Bahçelerinde düzenli olarak fotoğraf turları gerçekleştirilebilir. Bu turları destekleyici yardımcı kent mobilyaları da düşünülmelidir.
Millet Bahçelerinin toplayacağı ilgi burayı etkinlikler için de bir merkez haline getirecektir. Bu etkinlikler için de alanlar tasarlanmalı ya da tasarlanan alanlar etkinliklerin gerçekleşebilmesi için uygun olarak geliştirilmelidir. Tiyatro, Açık hava Sineması, Konser gibi etkinlikler için uygun mekân tasarımı geliştirilmelidir. Yine bu alanlar izin verilmesi halinde miting alanı olarak da kullanılabilir. Özellikle kent konseyleri belirli dönemlerde buralarda toplanabilir.
Ayrıca belirli saat ve günlerde bu alanlar düğün gibi özel aktiviteler için de ayrılabilir. Bu alanlar güzel anılarla birleştikçe halk tarafından daha da benimsenecektir. Ama tabii ki buradaki olası düğün ve nikah gibi aktivitelerin de belirli standartlar içinde gerçekleşmesini sağlamak gerekir. Aksi taktirde çevreye kalıcı zararlar verilebilir ve bu da Millet Bahçesi tanımına zarar verir. Evlilik teklifleri için de özel alanlar geliştirilerek Millet Bahçeleri bağ kurulan bir mekân haline getirilebilir.
Millet Bahçeleri içinde yer alacak su öğeleri su oyunlarına da izin verecek şekilde ele alınmalıdır. İlk uygulamada yerleştirilmiş olarak sunulmasa da su ve ışık oyunlarına imkân verecek bir tasarıma sahip olmalıdır. Bu su öğelerinin yanına da seyir için oturma üniteleri yerleştirilmelidir.
Millet Bahçeleri kültür ve sanatın halk ile buluştuğu yerler olmalıdır.
Sergi ve sanatsal aktiviteler için de millet bahçeleri elverişli alanlar olacaktır. Halkın doğayla iç içe olmak için geldiği bu alanlar belirli seviyedeki sanatsal aktiviteler de oldukça cazip olacaktır. Dönemsel heykel sergilerinin yanı sıra açık hava sanat atölyeleri için de Millet Bahçeleri uygun alanlar olacaktır. Bu aktiviteleri destekleyici dayanıklı kent mobilyaları tasarlayarak bu aktivitelerin daha sağlıklı koşullarda gerçekleşmesi sağlanabilir.
“Millet Bahçeleri ve aktörleri”
Millet Bahçeleri toplumun farklı kesimlerine ve yaş gruplarına hitap edeceğinden tüm aktörlerin tercih ve ihtiyaçları göz önüne alınarak kent mobilyaları tasarımları geliştirilmelidir. Bu aktörlerden biri de çocuklardır. Çocukların kişisel, zihinsel ve fiziksel gelişimini destekleyecek, eğitici ve öğretici kent mobilyaları, çocuk oyun grupları millet bahçelerinde yer alabilecek kent mobilyası tiplerinden biridir.
Millet bahçeleri özel konseptli kamplar için de değerlendirilebilir. Aile ve çocukların bir arada yer aldığı, ya da öğretmen ve öğrencilerin birlikte kamp yaptığı alanlara millet bahçeleri içinde yer verilebilir. Hem güvenli hem de ulaşılabilir alanlar olacağından toplum içinde de bu fonksiyonlar kabul görecektir.
Millet Bahçelerinde yer alabilecek, yukarda belirtilen her kent mobilyası özenle ele alınmalı, doğru tasarım süreçleri içinde geliştirilmeli ve uygun malzemelerle üretilmelidir.